Suy giảm cách điện máy phát điện có thể gây ra hậu quả nghiêm trọng như: Mất an toàn về điện, hư hỏng thiết bị, nguy cơ cháy nổ, giảm hiệu suất, tổn thất cao về kinh tế.
Để ngăn ngừa suy giảm hoặc hư hỏng cách điện, cần thực hiện các biện pháp kiểm tra, bảo trì định kỳ cho cách điện của máy phát điện và các bộ phận của máy phát điện thường xuyên và phải đảm bảo rằng môi trường hoạt động và điều kiện sử dụng được kiểm soát phù hợp.
Suy giảm hoặc hư hỏng cách điện của máy phát điện có thể xảy ra do nhiều nguyên nhân khác nhau. Dưới đây là các nguyên nhân chính dẫn đến vấn đề này:
- Nhiệt độ cao: Nhiệt độ hoạt động quá cao hoặc chế độ làm mát không hiệu quả có thể làm giảm hiệu suất và tuổi thọ của vật liệu cách điện. Nhiệt độ cao có thể gây ra hiện tượng phân hủy hoặc biến dạng vật liệu cách điện.
- Độ ẩm cao: Sự xâm nhập của độ ẩm vào hệ thống cách điện có thể làm giảm khả năng cách điện và gây ra hiện tượng rò rỉ điện hoặc phóng điện. Độ ẩm có thể làm giảm hiệu suất của vật liệu cách điện và gây ra sự cố.
- Ô nhiễm và bụi bẩn: Sự tích tụ của bụi bẩn, dầu mỡ hoặc các chất ô nhiễm khác có thể làm giảm khả năng cách điện và gây ra hiện tượng ngắn mạch.
- Rung động và tiếp xúc cơ học: Va chạm, rung động hoặc các lực cơ học khác có thể làm hỏng vật liệu cách điện, gây ra nứt gãy hoặc suy giảm chất lượng cách điện.
- Tuổi thọ và lão hóa: Vật liệu cách điện có thể bị suy giảm theo thời gian do quá trình lão hóa tự nhiên. Sự mài mòn và xuống cấp của vật liệu cách điện theo thời gian có thể dẫn đến hư hỏng.
- Sự cố điện áp: Các biến động hoặc quá tải điện áp có thể làm ảnh hưởng đến cách điện. Việc áp dụng điện áp vượt quá giới hạn thiết kế có thể gây ra sự phân hủy của vật liệu cách điện.
- Sự tiếp xúc với hóa chất: Một số hóa chất hoặc dung môi có thể gây ra sự phân hủy hoặc làm hỏng vật liệu cách điện. Các hóa chất này có thể đến từ môi trường xung quanh hoặc từ các chất phụ gia trong quá trình bảo trì.
- Lỗi trong thiết kế hoặc lắp đặt: Thiết kế hoặc lắp đặt không chính xác có thể gây ra các điểm yếu trong hệ thống cách điện. Ví dụ, các kết nối không đúng cách hoặc vật liệu cách điện không phù hợp có thể làm giảm hiệu suất và độ bền của cách điện.
- Phóng điện cục bộ: Phóng điện cục bộ, xảy ra khi điện áp cao tạo ra một dòng điện nhỏ qua một vùng nhỏ của cách điện, có thể gây ra sự phân hủy và làm giảm khả năng cách điện theo thời gian.
Mỗi loại máy phát đều có kết cấu lắp đặt khác nhau do đó việc sửa chữa, bảo dưỡng tăng cường cách điện cho mỗi loại máy cần có những phương án thi công và phạm vi phù hợp. Phạm vi kiểm tra và xử lý có thể bao gồm: tôn từ, nêm thanh dẫn, kết cấu cơ khí rotor, startor, cầu nối cực từ rotor, các phip cố định thanh dẫn, kiểm tra tình trạng sơn cách điện bề mặt, cách điện tại các cổ thanh dẫn, bề mặt lõi thép ….
Việc kiểm tra máy phát định kỳ có thể phát hiện sớm hư hỏng cách điện thông qua các chỉ số đo lường và bằng các biểu hiện bên ngoài của lớp cách điện như các vết nứt, các vết phóng điện bề mặt... Các nguyên nhân nếu không được khắc phục kịp thời sẽ dẫn đến sự cố phóng điện, cháy nổ máy phát. Do đó việc chủ động đưa ra bảo dưỡng, xử lý, tăng cường cách điện cho máy phát hết sức quan trọng và cần thiết.
Nhóm công tác Sê San 3A đang rút cực từ nhà máy thủy điện
Sê San 3A rút rotor tổ máy nhà máy thủy điện
Sê San 3A thực hiện cẩu rút Stator nhà máy thủy điện
Hình ảnh vết nứt và phóng điện bề mặt thanh dẫn Stator
Sê San 3A xử lý cực từ Rotor nhà máy thủy điện
Sê San 3A tổ hợp thanh dẫn Stator tổ máy sau khi xử lý cách điện
Công nhân sửa chữa thiết bị nhất thứ cao áp Sê San 3A đang gia cố độ lỏng thanh dẫn cho Stator nhà máy thủy điện
Stator tổ máy nhà máy thủy điện trước khi được Sê San 3A gia cố và tăng cường cách điện
Stator tổ máy nhà máy thủy điện sau khi được Sê San 3A gia cố và tăng cường cách điện
Bài và ảnh: Nguyễn Ngọc Sang